آداب مهارت های زندگی

آداب و مهارت های زندگی

علامه میرزا ابوالحسن شعرانی از عالمان بزرگ دینی است که به‌ویژه در علم کلام از شهره بسیار برخوردار است. آنچه در پی می‌اید حاشیه‌ای است که علامه شعرانی در کتاب وافی اثر ملا محسن فیض کاشانی از عرفا و مفسرین قرآن تحریر و نوشته شده است. تقویت انگیزه الهی در تحصیل علوم بزرگترین چیزی که برای طالب علم دانشجو ، دانش آموز لازم است، این است که درس خواندن خود را برای رضایت خداوند متعال خالص گرداند. زیرا که توفیق هر کاری فقط از ناحیه خداست. اگر نیت خالص نباشد، فرد توفیق چندانی در طی مدارج علمی به دست نمی آورد. علم باید توام با عمل باشد؛ زیرا هیچ کس از علم بدون عمل سودی نمی برد. و اگر کسی علمی داشته باشد که بدان عمل نکند، اعتماد مردم نسبت به او سلب می شود. همراه علم آموزی از توجه به عبادات غفلت نکنید. راز و نیاز و نیایش با خداوند واهل بیت پیامبر (ص) موجب تقویت روحیه علمی و دینی می شود. در خلال شب و روز قرائت قرآن را ترک نکنید و به اندازه کافی در معانی آن دقت و تدبر داشته باشید. رفع خستگی علمی هر گاه در خود خستگی و کسالت احساس کردید، خود را به لطیفه های حکمت آموز مشغول کنید، داستان‌ها و اشعار زیبا و ظریف و پند‌آموز را قرائت کنید. کتابهایی رامطالعه کنید که مشتمل بر فنون و مهارت افزایی برای شما باشد. در اوقات فراغت کتابهایی را مطالعه نمایید که بر ذوق و هنرمندی شما بیفزاید. نگذارید ذهن شما فرومایه و راکد بماند. تاریخ و سیره و شرح زندگانی علما، دانشمندان ، مخترعان و افراد صالح را مطالعه کنید. تخطئه دیگران نسبت به اندیشمندان و علما حسن ظن داشته باشید. اگر با سوء ظن به آثار علمی دیگران نگاه کنید، نمی‌توانید منظور و مقصود آنها را درک کنید. به آثار دیگران به دیده تأمل بنگرید. اگر در آثار، افکار و آراء دیگران دقت نکنید، نمی‌توانید به مقام علمی برسید واز آنچه اساتید و دیگران به آن رسیده‌اند، محروم خواهید شد. منظور این نیست که علما و اندیشمندان از اشتباه معصومند بلکه مراد این است که با اولین نگاه دیگران را تخطئه و تکفیر نکنید. پرهیز از جمود اندیشی بر هر دانش آموز و دانشجو لازم است که بر جمود بر یک کتاب و یک روش، خو نگیرد، زیرا این مشی در واقع نوعی تقلید است. در بسیاری از دانشجویان دیده می شود که به خاطر تقلید از آخرین تالیف کنندگان، بر جدیدترین آراء بسنده می‌کنند، این متد و روش موجب عقب افتادگی می‌شود؛ چرا که ما خود را از روش‌ها و سبک‌های جدید محروم می کنیم. معیار انتخاب رشته تحصیلی امروزه به دلیل تنوع و گستردگی رشته های تحصیلی کمتر کسی می تواند در همه آنها مهارت پیدا کند. بنابراین شایسته است که دانشجویان از علوم و رشته‌ها آنچه را که به حال مردم سودمندتر است، و آنها را نسبت به این راغب‌تر و مشتاق‌تر واز بدی و گمراهی نجات می‌دهد، آن را برگزینند. در خصوص علوم دینی هم دانشجو باید به قدر احتیاج خود از معارف، عقاید، اخلاق به مطالعه و کاووش بپردازد. سعی کنید حداقل در یک رشته خاص متخصص شوید و تبحر پیدا کنید و از پراکنده کاری اجتناب کنید. در انتخاب رشته به ذوق، علاقه، هوشمندی و نیاز اجتماع خود توجه داشته باشید. مخاطب شناسی معلمان، اساتید و هرکسی که به نحوی در مقام بیان و توضیح یک مطلب برای دیگران است، باید به اقتضائات و موقعیت و فهم مخاطب توجه کامل داشته باشد و با دیگران در حد و اندازه طرفیت آنها سخن گفت: باید در جمع خواص و نخبگان با یک ادبیات حرف بزنی که با همان ادبیات نمی‌شود در جمع عوام و توده مردم صحبت کنی. از مرشدگرایی و صوفی‌گرایی بپرهیزید. عقل و ذهن مردم را به فعالیت وادارید. صوفی‌گرایی‌ها و دراویش مردم را به عوام گرایی سوق می‌دهند و در امور مردم بدعت گذاری می‌کنند. اینان با مخلوط کردن حق و باطل، افراد را به بیراهه می‌کشانند. برای تهذیب نفس خود با بزرگان دینی وافرادی که خود را مهذب ساخته‌اند، معاشرت داشته باشید و راه اصلاح را از اینها بجویید و صرفاً نیز به خواندن احادیث و روایات اکتفا نکنید، بلکه با دین شناسان واقعی ارتباط و تعامل داشته باشید؛ چرا که علما از بدعت ها خرافات گریزانند وحقیقت دین را برای شما بیان می‌کنند. زمانی که با دیگران روبرو می‌شوی نسبت به مردم بدگمان نباش و به خداوند سبحان امیدوار باش و پارسایی و پاکدامنی را فراموش نکن.

تربیت از دیدگاه چند فیلسوف

● ارسطو :

ارسطو نیز به مانند افلاطون تربیت را وظیفه زمامداران جامعه می داند و در کتاب ایین کشور داری به بررسی آن می پردازد.

▪ رابطه بین سازمان جامعه و افراد جامعه در چیست ؟

قانون گذار باید بیش از هر چیز به تربیت جوانان توجه کند زیرا بی اعتنایی به تربیت به زیان سازمان جامعه است هر سازمان متناب با تربیتی ویژه است زیرا هم پایداری و هم پدید امدن هر سازمان وابسته است به چگونگی حالت و طبیعت افراد ان . به هر نسبت که افراد شایسته تر باشند به همان نسبت سازمانی هم که از انان پدید امده است شایسته تر خواهد بود

▪ انسان چگونه نیک و باهنر می شود ؟

در انسان سه عامل در کار است

۱) سرشت

۲) خو (عادت 

۳) خرد

نیکبختی آدمی در هماهنگی این سه جنبه است و از انجا که میان این سه خرد برترین است و برتری انسان بر دیگر جانوران بر خرد اوست کمال انسانی در ان است که خرد رهبر خو و سرشت وی گردد .

▪ فضایل عقلانی و اخلاقی از دیدگاه ارسطو کدام است ؟

تربیت را با پدید اوردن عادتهای خوب اغز می کند و این تربیت احساسات ادمی است که اورا به سوی هنر اخلاقی می برد نه خرد .

هنر اخلاقی همان توانایی در شناختن میانگین و یا ناتوانی در پیروی از ان می باشد و پدید اوردن ان با تمرین و تکرار و بوجود اوردن عادتهای درست قبل از به کار کگیری خرد میباشد میلها کورند و خوشی ها اندازه نمی شمارند و تنها نیروی اندیشه و فهم است که به میلها سامان می دهد و خوشی و دانایی با یگدیگر همراهند و در این هم امیزی دانایی برتر است و فرمانرواست .

▪ تفاوت کار ارسطو و افلاطون ؟

کار ارسطو بیش از هر چیز در قلمرو فهم اس و کار افلاطون در سپهر خرد .

● کو منیوس :

کونوس در چک بدنیا امد و اموزش بزرگ مهمترین اثر او می باشد

▪ ارزوهای کومنیوس چه بود ؟

او که دسته بندی های گوناگن مذهبی ، سیاسی و اجتماعی را به زیان اسان و مانع تحول او می دید ب ان بود که اینها را از طریق تربیت انسان و اموزش دانشی یگانه (( دانش فرا گیر )) و اموزش ان به همگان و یگنه کردن پرتستان و و اتحاد با کاتو لیگها و دگرگون کردن اموزش و پرورش از نظر روش و کتابهای اموزشی .

▪ اهداف تربیت از دیدگاه کومنیوس کدامند ؟

هدف آن است که انسان چنان پرورش یابد که زندگانی این جهانی را به خوبی بگذراند و برای زندگانی ان جهانی نیز آماده شود و این کار انگاه ممکن است که ادمی خود و جهان را بشناسد ، فرمانروای خود گردد و به خدا رو کند بدین سان می توانیم از سه قلم رو سخن بگوییم : دانش ، اخلاق ، دین .

اصل های تربیتی کمنیوس با نگریستن به طبیعت کشف شده است .

▪ اصول تربیتی کمنیوس کدامند ؟

بهترین دوره تربیت دوره کودکی می باشد که آغاز زندگی و بهار عمر است

موضوعهای رسی را باید متناسب با سن دانش اموزان برگزید و هیچ رو نباید درسهایی را که خارج از توان انهاست و زمان ان نرسیده اموزش داد .

در آموزش ابتدا باید به خود اشیا ء پرداخت و سپس به مفهوم انها از بهم امیختن موضوعهای گوناگون که یادگیری را مشکال می سازند باید بپرهیزیم برای فهم بهتر باید نخست طرح و چهار چوب ساخته شود و تا زمانی که کار صورت نگرفته از پرداختن به جزئیات دقیق و گیج کننده خوداری نمود

▪ مراحل اموزش از دیدگاه کومنیوس کدامند ؟

برنامه اموزش از زبان مادری و حساب و هندسه اغاز می شود و سپس علوم تجربی و بعد اموزش زبان جدید را شامل می شود و از مووضوهای ساده شروع و اندک اندک به موضوعات پیچیده می رسد .

▪ مراحل رشدواموزش و پرورش از دیدگاه کمونیوس کدامند ؟

او برنامه اموزش و پرورش را به چهار دوره شش ساله تقسیم کرده است

۱) دوره تولد تا شش سالگی دوره تربیتدر خانه می باشد

۲) دوره دوم دوره مدرسه زبان مادری است که از شش تا دازده سالگی می باشد

۳) دوره مدرسه لاتین و از دوازده سالگی تا ۱۸ سالگی می باشد

۴) دوره دنشگاهی که از هجده سالگی تا بیست و چهار سالگی و اموزش تخصصی می باشد .

۵) و پایان دوره اموزش اغاز دوره پژو هش می باشد و هم اندیش بابیکن بر ان است که باید پژو هشکده هایی بر پا کرد که پژو هشگران سراسر جهان به انجا بیاییند و بر دانش انسانی بیفزایند و در تکامل ان بکوشند

● لاک :

▪ اندیشه های لاک کدامند ؟

۱) اندیشه های معرفت شناختی

۲) اندیشه های سیاسی

۳) اندیشه های تربیتی که اندیشه های تربیتی او دارای دو بهد می باشد جسمانی و معنوی و معنوی در اخلاق ،ادب ،دانایی و اموختن می باشد

▪ تفاوت اندیشه های لاک و دکارت را بنویسید ؟

اندیشه لاک هم در فلسفه سیاسی تاثیر بسیار داشت و هم در دانش شناختی . در فلسفه سیاسی او اندیشه ی مردم سالاری ( دموکراسی ) و آزادیخواهی (لیبرالیسم ) است و در دانش شناختی از پیشروان نظریه تجربه گرایی که رو یا روی نظریه خرد گرای دکارت می باشد دکارت پیشرو دانش خرد گرایی نو بود که ایده هایی مانند جوهر ،هستی ، و خدا را در زات و سرشت هستند و ادمی انها را از راه تجربه نمی اموزد .

▪ منبع شناخت از دیدگاه لاک چیست ؟

منبع شناخت از دیدگاه لاک تجربه می باشد

▪ دیدگاه لاک در مورد تجربی بودن و رد دیدگا دکارت چیست ؟

او در کتاب تحقیق در باره فهم انسان اندیشه خرد گرایی را رد می کند و می گوید کودک نوزاد همانند لوحی ننوشته اسن و هیچگونه تصور و ایده و اصلی در ان نیست با گذشت زمان و بر اثر در یافت های گوناگون حسی است که تصویر های گو ناگون در وی پدید می اید وبر خلاف با ور خرد گرایان انسان هیچ ایده یا اصلی یا اصلی را در خود کشف نمی کند بلکه هر چیز در می یابد از تجربه می باشد

لاک در بیان دقیق تر از دو سرچشمه سخن می گوید و منکر تواناییها انسان نمی شود و ان احساسو تفکر می باشد

▪ ههمیت فلسفه ی سیاسی لاک در چیست ؟

در دورساله می باشد که در یکی به رد نظریه حق الهی یعنی نظریه ای که حق زمامداری و زمامداران را از خدا می داند پرداخته و در دیگری در باره پیمان اجتماعی که مابین مدم و زمامداران بسته می شود سخن می گوید و از این دیدگاه بنیاد حق و قدرت زمامداران از مردم است و باید برای مردم و بهبود زندگانی انان به کار رود .

▪ اندیشه های سیاسی لاک کدامند ؟

ازادی تنها انگاه در جامعه پدیدد می اید که همه مطیع قانون باشند و هیچ کس حتی زمامداران و قانونگذاران برتر از قانون شمرده نشوند اطاعت از قانون شرط رهایی همه از اطاعت یک دیگر است .

لاک در کتاب بردباری می گوید حقیقت با زور و قانون میسر نمی شود و دولت نباید از یک مذهب خاص دفاع کند بلکه مذاهب باید ازاد باشد و حقیقت برنیرویی جز نیروی خود تکیه نکند .

▪ اندیشه های تربیتی لاک کدامند ؟

۱) تربیت جسمانی داشتن روانی سالم و تنی سالم کوتاهترین وصف برخورداری از یک زندگانی خوب در دنیاست .

۲) تربیت معنوی : لاک در تربیت معنوی از چهار جنبه سخن می گویئ

۱) هنر اخلاقی

۲) دانایی

۳) ادب و اداب دانی

۴) اموختن سه جنبه نخست از اهداف تربیت و جنبه اخر وسیله می باشد .

و شر ط دستیابی به ان داشتن منش استوار و داشتن ایده ای از خدا چون افریننده و سر چشمه خوبیهاست و منظور از داشتن منش استوار این است که چگونه در برابر میل ها ایستادگی کنیم و انها را به فرمان خرد در اوریم . و تشویق و تنبیه را همان ستایش و سرزنش می داند که روانی هستن نه جسمنی معنای قیقی دموراس از دیدگاه لاک کدام اسنت ؟

۱) تاکید بر قانون – وضع

۲) مطیع قانون بودن

۳) هیچکس از قانون فرار نکند

۴) هیچکدام از نیرو ها ( قضایی – اجرایی – قانون گذار )از حد خود فراتر نرود

امور تربیتی

هشتم اسفندماه، به عنوان روز امور تربیتی و تربیت اسلامی نامیده شده است. روزی که پدران، مادران و مربیان، با هماهنگی های مفید، در تربیت و پرورش فرزندان عزیز مملکت اسلامی می کوشند و با یک برنامه ریزی صحیح و سنجیده، روح کودکان را با معنویت آشنا نموده، تا آنان درست زیستن را بیاموزند و در آینده، افرادی متعهد پرورش یابند.

مفهوم تربیت

تربیت به معنای رشد دادن، عملی الهی و معنوی است. کودک در چنین روندی، براساس فطرت الهی، به سوی مقصد سیر می کند. تربیت، کودک را نمی آفریند، بلکه او را در راه انسان شدن شکوفا می سازد و انسان شدن، نتیجه منطقی تربیت درست است. تربیت شور و عشقی را می طلبد که مربّی در پرتو آن، متربّی را به رشد و کمال می رساند و او را ارزشمند می سازد.

هدف های تربیتی

از اولین گام های تربیت، مشخص کردن اهداف تربیتی است؛ همچنین علاوه بر تعیین هدف کلّی، باید شرایط و موقعیت های مختلف را در نظر گرفت. و نیز باید طرح و برنامه منظم وجود یابد. چرا که عمل تربیتی نمی تواند بی مقصد و بی برنامه و مبتنی بر آزمایش و خطا باشد. بنابراین، برای رسیدن به نتایجی پرثمر، تعیین اهداف تربیتی ضروری است.

ضرورت شناخت مسائل تربیتی

فردی که عهده دار تربیت است، باید بکوشد علاوه بر آشنایی به علوم تربیتی، از خصوصیّات جسمی و روانی افراد نیز آگاهی یابد. شناسایی و آگاهی در امر تربیت ضروری است؛ زیرا انسان موجودی پیچیده است و استعدادهای هر فرد، براساس وراثت و محیط تربیتی او شکل می گیرد. پس همان طور که هر فرد دارای شخصیت روانی خاصی است، تربیت او نیز راه و روش های خاص را می طلبد.

مربیان، رنگین کمان محبت و معرفت

مربیّان رنگین کمانی از محبّت و معرفتند و با سنگینی باری که بر دوش دارند، هیچ گاه بی تابی، خستگی، شِکوه و نگرانی به خود راه نمی دهند. آنان خوب می دانند که پاداش تلاش در راه خدا، در متن کار نهفته است. مربّی منتظر ستایش چشم ها نیست، بلکه برای او رضایت «دوست» کافی است. مربی محرم و آشنای قلب هاست. دست هایش مملو از صمیمیتی غریب و لب هایش سرشار از حرف های شنیدنی است. لبخند او در هر صبحگاه، نخستین هدیه خداوند به نگاه منتظر دانش آموزان است.

مربّیان را قدر بدانیم و ارج بگذاریم که تقدیر از خوبان، پاسداری از خوبی است.

تربیت و نقش الگویی مربّی

نقش الگویی مربّی، در تربیت دانش آموزان، بر هیچ کس پوشیده نیست. تماس نزدیک مربّی با دانش آموزان و نفوذی که بر آنان دارد، نقش مهمی در سلامت فکری و روانی ایشان ایفا می کند. این تأثیر و نفوذ ممکن است به طور مستقیم یا غیر مستقیم صورت پذیرد و به شیوه های گوناگون مثل تقلید، الگوسازی و گاهی اوقات، همانند سازی بروز کند.

پس مربّی باید تلاش نماید علاوه بر کارهای تربیتی و پرورشی که در مدارس انجام می دهد، الگو دهی را به عنوان یک ابزار تربیتی مورد استفاده قرار دهد.

مربیان در گام اول، در مسیر پرپیچ و خم تعلیم و تربیت، ابتدا معلم و مربی خود هستند و می کوشند خود را به زیباترین صفات انسانی زینت بخشند.

رفتار اخلاقی و شخصیّت تربیتی مربّی

اگر کودکان خاطره خوبی از رفتار و شخصیت اولیاء و مربیان در ذهنشان وجود داشته باشد. یعنی حس کنند که آنان راستگو هستند، به وعده هایشان عمل می کنند، عادل و درستکارند. درستکاری، پاکی، صداقت مربیان، در ذهن دانش آموزان، تأثیر بسیار برجای گذاشته و آنان را تسلیم واقعیت ها می کند.

شناخت متربّی

یکی از شروط موفقیّت در تربیت، شناخت متربّی است. دست اندر کاران تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان، اعم از والدین و مربّیان، به هر میزان که با نیازها، سلیقه ها، استعدادها، رغبت ها و آرزوهای متربّیان خود بیشتر آشنا باشند، روش تربیتی مناسب تر و مؤثرتری اتّخاذ خواهند نمود. بنابراین، پدر، مادر و مربیانی که علاقه به تربیت فرزندان دارند و به نوعی خود را مسؤول می دانند، پیش از آنکه به تربیت اقدام کنند، بهتر است بکوشند تا روحیّات فرزندان را بشناسند و سپس مناسب با روحیات آن ها، تربیت مورد نظر را با صبر و حوصله به مرحله اجرا در آورند.

قرآن و تربیت

قرآن این کتاب تربیتی، در آیات بسیار، بهترین وسیله تکامل انسان را تفکّر، تعقّل و تدبّر می داند و فلسفه وجودی تمام دین های آسمانی و رسالت پیامبران را تعلیم و تربیت شمرده است. در آیه 151 سوره بقره آمده است: «در میان شما، فرستاده ای از خودتان روانه کردیم، [که] آیات ما را بر شما می خواند و شما را پاک می گرداند و به شما کتاب و حکمت می آموزد و آنچه را نمی دانستید، به شما تعلیم می دهد.»

اسلام و تربیت

انسان مانند نهالی است که شکل گیری شخصیّت او در دوران بزرگسالی، منوط به دوران کودکی اوست.

اسلام دین استواری است که برای تعلیم و تربیت و پرورش روح و روان انسان ها و رشد و تکوین امّت ها، برنامه هایی کامل و دقیق دارد و هدفش پیراستن جان و دل انسان ها از جهل و گمراهی و نفاق و هدایت افکار به نورِ توحید و سعادت است. از این رو، بر پدران و مادران و مربیان تربیتی است که با استمداد از احکام حیات بخش اسلام، شیوه های تربیتی خویش را برگزینند.

تربیت، وظیفه اساسی و حساس والدین

اسلام یکی از وظایف اساسی و حساس پدران و مادران را تربیت فرزند می داند. پدران و مادرانی که در اثر سهل انگاری و یا عوامل دیگر، از تربیت فرزندان خود سرباز می زنند، از نظر دین و اجتماع خطاکار می باشند. چراکه فرزند نالایق هم برای پدر و مادر و هم برای اجتماع، زیان آور و سربار خواهد بود. حضرت علی علیه السلام در این باره می فرمایند: «کودکان خود را بزرگ و گرامی داشته و خوب تربیت نمایید.»

پرورش روح بندگی

تربیت، سوق دادن آدمی به سوی ارزش های والای انسانی است؛ آنچنان که ارزش ها را بپذیرد، دوست بدارد و بکار بندد. پس باید چشم کودکان و نوجوانان را بر قدرت بیکران خداوند و اسرار آفرینش گشود و آنان را به گونه ای تربیت نمود که خدا را همواره مراقب و ناظر اعمال خود بدانند و خود را به خداوند نزدیک ببینند.

تربیت، راه خودشناسی و خداشناسی

به طور کلّی، تربیت تمام ابعاد شخصیت را شامل می شود که به رشد اجتماعی، عاطفی، ذهنی و اخلاقی کمک می کند. تربیت دینی جنبه خاصی از تربیت است که فرد را به وظایف دینی و آداب شرعی آشنا می سازد و او را به خودشناسی و خداشناسی می رساند. چنین تربیتی، مبادی اعتقادی انسان را مستحکم کرده، فطرت الهی و انسانی او را بارور می سازد.

محبّت اهل بیت علیهماالسلام

از اصول زیر بنایی در معرفت و تربیت دینی کودک که به وسیله پدر و مادر در محیط خانواده می تواند صورت گیرد، مسأله محبّت و دوستی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت عصمت و طهارت علیهماالسلام است که اگر از اوان کودکی بذر آن در وجود انسان ها کاشته شود، پایدارتر خواهد بود. اگر والدین ارادتی عمیق و خالصانه به ائمه اطهار علیهماالسلام داشته باشند، این ارادت و محبّت، خود به خود، در رفتار و گفتار آنان تجلّی می یابد. همچنین با ذکر بزرگواری ها و خوبی های معصومین علیهماالسلام و نقل داستان زندگی آنان به تدریج این محبّت و ارادت عمیق به کودک منتقل می شود.

نکته هایی در تربیت دینی

طبیعت، مدرسه ای است برای آموختن دین و کشف آیات الهی؛ به شرط آنکه راه درست دیدن و درست حس کردن را بیاموزیم.

تربیت دینی باید در دل ریشه کند.

هنر مربّی این است که واقعیات جهان بیرون را برای کودک و یا نوجوان به گونه ای جلوه دهد که او جهان واقعی را در درون خویش ببیند.

مانند صدف باید گوهر دین را در درون خویش پیدا کنیم و بسازیم.

تربیت کردن و تربیت شدن با هم فرق می کنند؛ در اوّلی تربیت کسب می شود و در دوّمی تربیت کشف می شود. در اولی مصنوعی است و در دومی طبیعی است.

خواندن نیکوی قرآن، شنیدن صوت قرآن، دیدن قاریان و حافظان قرآن و معاشرت با اهل قرآن، در پرورش حس مذهبی کودک مؤثر است.

تربیت اجتماعی:

یکی از ابعاد وجودی انسان، اجتماعی بودن اوست که شایسته است در تربیت مورد توجّه قرار گیرد.

کودکان همانند نهرهای باریک، همیشه نمی توانند مستقل و جدا باقی بمانند و به ناچار، روزی به دریای اجتماع وارد می شوند؛ چراکه استعدادها و توانایی های آنان در عرصه حیات اجتماعی شکوفا می شود. از این رو، تربیت اجتماعی فرزندان در خانواده، آنان را برای حضوری موفق در جامعه تربیت می کند.

رشد اجتماعی

تربیت از آغاز زندگی بشر، وجود داشته است. تربیت نه تنها در رشد اخلاقی، عقلانی، رفتاری و حتّی جسمانی فرد مؤثّر است، بلکه وسیله ای در جهت رفع نیازهای حقیقی و مصالح اجتماعی به شمار می آید. از این رو، می توان با اطمینان گفت که تنها با داشتن موقعیت جغرافیایی خوب و منابع مالی، یک جامعه سالم و رشد یافته به دست نمی آید. بلکه نظام تعلیم و تربیت زنده، سازنده و مترقّی است که انسان های آزاده، مستقل، خلّاق و تلاشگر بار می آورد تا جامعه را از عقب ماندگی نجات دهند.

خانواده و تربیت

اوّلین محیطی که کودک پیش روی خود می بیند، خانواده است. نوع نظام خانوادگی، نوع روابط والدین با یکدیگر، ارتباط والدین و فرزندان و نیز روابط فرزندان یک خانواده با هم، در تربیت اجتماعی آنان نقش مهمی ایفا می نماید. خانواده می تواند الگوهای سالم رفاقت، دوست یابی و آداب و سنن اجتماعی را به کودکان معرّفی کند. این نهاد تربیتی، می تواند آموزنده و سازنده باشد و نیز در عین حال، می تواند بدآموز و گمراه کننده باشد.

محیط خانواده، شخصیّت فرزندان را شکل می دهد؛ از این رو، اسلام، والدین را به تربیت صحیح فرزندان توصیه می کند و آنان را مسؤول اعمال فرزندان خویش می شناسد.

والدین و تربیت

تعیین حقوق متقابل بین والدین و کودک، علاوه بر بیان یک ارتباط عاطفی، گویای یک ارتباط معنوی و دینی است. حضرت علی علیه السلام ، در نهج البلاغه، می فرمایند: حق فرزند بر پدر و مادر این است که او را به اسم نیکو نام گذاری کند و به نیکی ادب و تربیتش کند و به او قرآن بیاموزد. با این بیان کوتاه، وظیفه خطیر والدین مشخص می گردد؛ چراکه نام نیکو در شکل گیری شخصیت کودک، تأثیر بسیار دارد، و انس با قرآن، زندگی توأم با آرامش و هدایت را به ارمغان می آورد، و نیز تربیت صحیح عامل جلوگیری از انحرافات، در زندگی می باشد.

نقش ارتباط صحیح

از نیازهای اساسی والدین و مربّیان در امر تربیت و پرورش اخلاقی کودکان و نوجوانان، برقراری ارتباط سالم با آن هاست. ارتباط صحیح بین پدر و مادر و روابط سالم آنان با کودکان، مهمترین زمینه رشد و پرورش اخلاقی نونهالان را فراهم می آورد.

نقش مدرسه در تربیت

تربیت، جریانی است که از آغاز زندگی در خانواده شروع می شود و تا واپسین دم حیات ادامه می یابد. تربیت در خانه، پایه گذاری می شود و در مدرسه ادامه می یابد. از این رو، وظیفه سنگینی بر دوش مربّیان و مسؤولان مدرسه قرار دارد. آنان می توانند با برنامه های تربیتی صحیح و جامع در جهت خوشبختی و سعادت فرزندان جامعه بکوشند.

مسؤولیّت پذیری در تربیت

ایجاد حس مسؤولیت در کودکان، یکی از اهداف عمده تعلیم و تربیت است. این امر زمانی تحقّق خواهد یافت که والدین یا مربّیان، برای کودک، برنامه صحیح و مثبت داشته باشند.

ایجاد حس مسؤولیت، آن ها را قادر می سازد که از خویش مراقبت کنند و در آینده، به عنوان فردی مسؤول، وظایف خویش را برعهده گیرند.

همچنین باید کودکان را یاری کرد، تا برای رفع موانع در زندگی، به دنبال راه حل های مختلف بروند.

مهمترین رسالت والدین و مربّی

دینداری و خداشناسی در نهاد همه انسان ها وجود دارد. یکی از کارهای مربّیان، پرورش و تقویت و شکوفایی مذهبی و اخلاقی کودکان و نوجوانان است. پرورش و هدایت اخلاقی و دینی فراگیران، در مرحله نخست، در نهاد مقدّس خانواده شکل می گیرد و بارور می شود، و در دوران مدرسه به ثمر می رسد. کودکانی که در خانواده های پای بند به اصول مذهبی، از همان سنین خردسالی و کودکی، با اصول و مبانی دینی آشنا می شوند، به ندرت ممکن است در دوران نوجوانی و بلوغ به انحراف کشیده شوند و نسبت به اقامه نماز و مسائل شرعی بی تفاوت باشند. در این میان، نقش تقوا و تدیّن والدین و مربّیان در تربیت و پرورش دینی فرزندان بسیار حائز اهمیت است.